Informatie

WAT IS LICHTTHERAPIE?

In deze therapie worden uw ogen blootgesteld aan intensief licht. Dit licht is feller dan kunstlicht maar niet zo fel als de zon op een warme dag. Door het licht regelen uw hersenen uw dag- en nachtritme beter. Het verlaagt de concentratie melatonine in uw bloed, waardoor uw slaapbehoefte minder wordt. Eigenlijk zorgt u er met lichttherapie voor dat uw biologische klok zich aanpast aan de veranderende situatie van het licht in de herfst en winter. We ‘resetten’ de klok waardoor hij weer goed kan werken. Bij een seizoensgebonden depressie, door een gebrek aan daglicht in de donkere seizoenen, kan lichttherapie dus heel effectief zijn en klachten flink verminderen. Voor welke klachten lichttherapie nog meer gebruikt kan worden, leest u hieronder.

VOOR WELKE KLACHTEN?

Naast een seizoensgebonden depressie, helpt lichttherapie zeker ook in andere situaties. Lichttherapie kan worden toegepast bij een:

• Verlies aan energie Hierbij valt te denken aan een burn-out, winter-blues, voorjaarsmoeheid of vermoeidheid na een chemotherapie
• Stoornis in de stemming
• Denk hierbij aan de seizoensgebonden depressie, postnatale depressie of stemmingswisselingen tijdens een zwangerschap
• Aanvulling en versterking van de werking van antidepressiva
• Vertraagde of vervroegde slaapfasesyndroom
• Slaapstoornis
• ADHD-probleem
• Premenstrueel syndroom
• Jetlag

Studies wijzen uit dat lichttherapie mogelijk ook helpt bij dwangstoornissen, de ziekte van Parkinson en multiple sclerose.

WANNEER HEB IK EEN SEIZOENSGEBONDEN STEMMINGSSTOORNIS?

Graag bepaal ik dit met u aan de hand van een vraaggesprek waarin we alle andere mogelijke oorzaken uitsluiten. Andere oorzaken die van invloed kunnen zijn op het terugkerende karakter van uw klachten. Met mijn speciale vragenlijst kunnen we dan het seizoensgebonden karakter van uw klachten nader bepalen.

DEPRESSIE EN LICHTTHERAPIE

Bij depressieve klachten of problemen zijn verschillende hormonen in uw lichaam niet in balans. Hierbij gaat het voornamelijk om het stresshormoon cortisol. Cortisol bepaalt of we ‘s ochtends alert en actief zijn. Een teveel ervan is niet goed voor ons brein en ontregelt ons 24-uurs ritme. Dit leidt tot stemmings- of slaapstoornissen en op de middellange termijn, bij een langdurig verhoogd cortisol, tot geheugenstoornissen. Een verkleining van de hippocampus is hiervan de veroorzaker. In ons frontale brein (cerebrale cortex) ontstaan dan concentratiestoornissen, waardoor u minder goed kunt plannen en organiseren. Dit geeft alleen maar weer meer stress. Tijdens een depressie reageert het mechanisme dat het stresshormoon regelt niet goed. Soms is het te hoog, soms te laag of in de afgifte bij het dag- en nachtritme (circadiane ritme) zelfs helemaal verdwenen. Uw biologische klok heeft dus invloed op de afgifte- afstelling van cortisol. Wanneer de controle onvoldoende is, krijgt u last van klachten. Door lichttherapie wordt de biologische klok ‘gereset’, waardoor deze weer normaal cortisol kan reguleren en daarmee uw klachten kan verminderen.

IS LICHTTHERAPIE VEILIG?

Lichttherapie is volkomen veilig. De lampen die gebruikt worden bij de therapie bevatten vrijwel geen uv-licht. Uv-lampen uit een zonnebank hebben een heel andere golflengte. Het uv-licht van een zonnebank is schadelijk voor uw ogen en daarom niet geschikt voor lichttherapie.

IS LICHTTHERAPIE EFFECTIEF?

In de afgelopen jaren zijn er talloze lichttherapie studies gedaan onder verschillende groepen mensen. De resultaten onder ouderen, zwangere vrouwen, mensen met ADHD en mensen met burn-out klachten waren allemaal positief. Waar men zich vroeger enkel richtte op onderzoek naar seizoensgebonden depressies, bleken mensen met stemmingsstoornissen ook baat te hebben bij lichttherapie. In eerste instantie gebruikte men de klassieke 20.000 lux lampen, maar later onderzoek bevestigde ook de effectiviteit van LED-lampen die dichterbij geplaatst konden worden.

HOE LAAT EN HOE VAAK LICHTTHERAPIE?

Met mijn speciale vragenlijst, die inzicht geeft in uw dagritme (ochtend- of avondmens), is uw meest optimale moment voor lichttherapie vast te stellen. Een sessie duurt ongeveer dertig minuten en wordt tien dagen achter elkaar gedaan. Daarna kan er nog een wekelijkse nabehandeling (booster) worden gegeven. De duur van een sessie is afhankelijk van het type lamp dat u gebruikt en de afstand tussen de lamp en uw ogen. In de handleiding van de desbetreffende lamp staat daar meer over.

RICHTLIJNEN VOOR LICHTTHERAPIE

Voor sommige toepassingen (klachten) zijn andere richtlijnen qua lichttherapie nodig. Bij vertraagde slaapfasesyndroom: 8-12 uur na de dalende fase van de melatonine curve (DLMO). DLMO staat voor Dim Light Melatonine Onset. Dat is het tijdstip waarop ’s avonds de melatoninespiegel weer gaat stijgen. Bij vervroegde slaapfasesyndroom: 1-5 uur na DLMO (stijgende fase van de melatonine). Normaal is het DLMO-moment twee uur voor het slapen gaan. Bij mensen met langdurige klachten van slapeloosheid (insomnia) is dit echter niet zeker. In de folder ‘Melatonine’ leest u meer over deze richtlijnen.

WAT IS BENODIGD VOOR LICHTTHERAPIE?

Therapie met licht kan op een natuurlijke en kunstmatige manier.

Natuurlicht

Met natuurlicht valt al een hoop te winnen. Gewoon dagelijks in de vroege ochtend, op ongeveer een meter afstand, bij een raam op het oosten of zuidoosten gaan zitten. Dit overschrijdt in de meeste gevallen de intensiteit van kunstlicht uit een lichttherapie- lamp. Dus in de ochtend rond een uur of acht, een half uur voor het raam zitten en wat lezen is al voldoende. Alleen op zwaarbewolkte dagen midden in de winter valt de lichtopbrengst wat tegen. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat de opnameduur van psychiatrische patiënten aanmerkelijk korter is als zij verblijven in een kamer op het oosten ten opzichte van patiënten die opgenomen zijn en een kamer op het westen hebben.

Kunstlicht

Voor lichttherapie met kunstlicht zijn er lampen met een lichtintensiteit van 10.000 lux tot 20.000 lux nodig. Meestal heb je dan vijf tot tien sessies tussen de 30 en 35 minuten nodig. De normale afstand tot de lichtbron is ongeveer 20 cm. Bij een langere afstand tot de lamp (50 cm.), wat vaak wat comfortabeler is, neemt de behandelduur toe. Bij een hoge luxwaarde behoort de afstand tot de ogen groter te zijn dan bij een lage luxwaarde. Bij kunstlicht gaat het om wit licht, waarbij het uv-gedeelte uit het spectrum weg gefilterd is. Uv-licht kan namelijk schadelijk zijn voor uw netvlies. Er zijn lichttherapielampen die gebruikmaken van spaarlampen (CFK) en van (nog zuinigere) LED-lampen.

LICHTTHERAPIELAMPEN VERGELIJKEN

De prijzen van de therapielampen lopen erg uiteen, maar voor € 200,- heeft u er meestal wel een. Soms zijn de lampen ook te huren bij een thuiszorginstelling. Belangrijk is dan om de huurprijs af te wegen tegen de aankoopprijs. Bij een lagere lichtopbrengst duurt de therapie ook langer en hoe ouder de lampen, des te lager de lichtopbrengst. Het handigst is om zelf op internet naar een lamp te zoeken die past bij uw wensen. In Google kunt u hiervoor een zoekterm invoeren. Een aantal suggesties op het internet:

• De Consumentenbond In 2012 is er onderzoek gedaan naar acht lampen. Een aantal van deze lampen is niet meer verkrijgbaar.
• Daglichttherapielampen. Hieronder vallen bekende en onbekendere merken,
• Lampsoorten. Er zijn lampen om op tafel neer te zetten of aan de muur te bevestigen.
• Handige meeneemlampen. Er zijn speciale lampen die u makkelijk meeneemt als u op reis gaat (voor een jetlag).
• Draagbare lampen. Er zijn lampen die draagbaar zijn. Sommige als een soort bril, een lichttherapiebril, andere als een soort klepje boven de wenkbrauwen.
• Wake-up lampen. Deze lampen zijn bedoeld voor in de slaapkamer en hebben een timer of wekker. Ze gaan langzaam aan als de wekker gaat. Ze bootsen dus de zonsopgang na.

Sommige fabrikanten claimen op het internet dat hun speciale Ledlampen voor korte sessies te gebruiken zijn, waarbij een afstand tot 60 cm. gehanteerd kan worden. (www.goodlite.nl).

VOORBEELDEN VAN LICHTTHERAPIELAMPEN

[AFBEELDINGEN]

WAARDOOR VERMINDERT LICHTTHERAPIE KLACHTEN?

Het 24-uurs ritme of circadiane ritme, dat ontstaat in de zenuwcellen van uw hersenen, is niet 100% accuraat. Soms is het net een beetje langer dan 24 uur en soms wat korter. Daarom heeft uw lichaam signalen van buitenaf nodig om zich aan te kunnen passen. Er zijn directe verbindingen tussen cellen van het netvlies in uw ogen die licht registreren (melanopsine-cellen) en bepaalde zenuwcellen in uw hersenen die slaap en stemming reguleren. De belangrijkste signalen waardoor onze interne biologische klok zich kan aanpassen zijn daglicht en duisternis, oftewel het licht dat op uw netvlies valt. Door de korte dagen in de winter loopt uw 24 uurs-systeem al snel uit de pas. Als u in het begin van de ochtend, rond een uur of acht, extra licht toedient, wordt het 24-uurs ritme benadrukt en versterkt. Dit heeft een verbeterend effect op uw slaappatroon en stemming. Door lichttherapie wordt de biologische klok als het ware gereset, waardoor de biologische klok weer cortisol kan reguleren om klachten te verminderen.

HOE WERKT LICHTTHERAPIE IN ONZE HERSENEN?

Licht komt op het netvlies van uw ogen. Via de oogzenuwen gaat het rechtstreeks naar het onwillekeurig zenuwcentrum, de nucleus suprachiasmaticum van de hypothalamus, die ook andere lichaamsfuncties regelt, zoals uw schildklierhormonen, eetgewoonten, geslachthormonen, het stresshormoon en de lichaamstemperatuur. Dit zenuwcentrum is op te vatten als onze inwendige klok of biologische klok. Vanaf hier koppelen die zenuwcellen direct naar de pijnappelklier (epifyse), die de melatonine afgeeft. Zie hiervoor ook de folder ‘Blauw licht’. Melatonine is een van de hormonen, dat u helpt om uw brein in de ‘slaap-stand’ te zetten. Lichttherapie verbetert ons dag- en nachtritme, ook wel 24-uurs ritme of circadiane ritme genoemd. Het licht regelt dus de aanmaak van het stresshormoon of cortisol. Hierin zit ook een 24-uurs ritme: in de (vroege) ochtend is de aanmaak maximaal, ‘s middags minder en aan het einde van de dag minimaal.

PRODUCTIE VAN STRESSHORMOON CORTISOL

De suprachiasmatische kern in de hypothalamus (nucleus suprachiasmaticus) is de biologische klok (zie afbeelding). De hypothalamus en de hypofyse (een hersenaanhangsel onder de hypothalamus) zijn twee delen in de hersenen die betrokken zijn bij de productie van het stresshormoon cortisol. Cortisolproductie vindt plaats in de bijnieren. Door samenwerking van twee andere hormonen houden hypothalamus, hypofyse en bijnieren elkaar goed in de gaten. Dit wordt vaak aangeduid met de hypothalamus-hypofyse-bijnierschors-as. Wanneer deze as uit balans is, kan er te veel of juist te weinig cortisol worden geproduceerd. Dit beïnvloedt uiteraard uw 24- uurs ritme. [AFBEELDING]

VRAGEN OVER LICHTTHERAPIE

Heeft u vragen over lichttherapie of wilt u weten welke lamp of vorm van lichttherapie het beste bij u past? Neemt u dan gerust contact met mij op. Dit kan door te bellen naar 0511-544715 of door te mailen naar praktijk@evanaltena.nl. Als u een boodschap op mijn voicemail achterlaat, wordt u binnen 24 uur door mij teruggebeld. Met warme groet, Erik van Altena, psychiater-psychotherapeut te Twijzel.